Vasilije Radikić
Širina interesovanja i sveobuhvatnost, temeljne odlike književno-kritičkog metoda Živana Živkovića, najviše su došli do izraza u njegovim proučavanjima savremene književne avangarde, posebno signalizma. Njegove knjige „Svedočenja o avangardi“, „Signalizam“ i druge zaokružuju jedan kritičko teorijski uvid, bez čijeg je uvažavanja i poznavanja danas nezamislivo iole relevantno bavljenje avangardnim tendencijama u savremenoj srpskoj književnosti. Živkovićevo izučavanje signalizma odlikuje, za naše prilike, vanserijska temeljnost. Najpotpunije i do sada najstudioznije urađenoj sistematizaciji signalističkih žanrova, prethodi impozantan katalog signalističkog stvaralaštva, koji je u svom punom obimu dat u Živkovićevoj doktorskoj disertaciji o signalizmu. Proučivši korene, nastanak i razvoj signalističkog stvaralaštva, Živković je kombinacijom istorijskog i teorijskog pristupa ne samo iscrpno opisao i definisao fenomen signalizma, nego i ocrtao njegov književno-istorijski kontekst i veze sa prethodnim avangardnim pokretima, ali i sa celinom savremenog srpskog pesništva. On je, što je naročito značajno, pokazao da te veze nisu pravolinijske ni jednosmerne, već višeznačne i reverzibilne. Zivković je nizom primera pokazao kako se signalistička poetika recipira u tekstovima stvaralaca koji ne pripadaju signalizmu i time otvorio jedan prostor koji će tek novim istraživanjima moći da se potpunije sagleda i objasni. Isto tako, veoma su važni rezultati koje je Živković ostvario proučavajući prožimanje signalizma sa srodnim književnim tendencijama i pokretima u svetu, pokazujući da signalizam ravnopravno participira u avangardnom stvaralaštvu na planetarnom nivou.
U svojim istraživanjima signalističkog stvaralaštva, koja odlikuje izuzetna erudicija, Živković se nije zaustavio na deskripciji i analizi. Na temelju mnogobrojnih saznanja i književnih činjenica, u Živkovićevim knjigama se postepeno iskristalisao sintetički uvid o suštinskom značenju signalističkog projekta. U njegovom središtu je misao o novim mogućnostima poetskog govora. Živković je svoje polazište gradio na suočavanju sa činjenicom da je značenje jezika u našem vremenu bitno promenjeno. Područje jezika se smanjilo, a sve više u svakodnevnoj praksi postaju prisutna druga sredstva izražavanja. To što danas velike oblasti značenja i prakse pripadaju neverbalnim jezicima, Živković nije doživljavao kao smanjenje prostora pevanja, već kao svojevrstan izazov i poziv na traganje za pesničkim jezikom, koji će moći da odgovori civilizacijskim zahtevima.
Živković je ovo traganje video kao šansu za oslobađanje jezika od semantički i simbolički „istrošenih značenja“ i u krajnjem učinku kao mogućnost za njegovo delotvorno obnavljanje. Polazeći od dvostruke funkcije jezika u signalističkoj praksi, gde je on ne samo sredstvo pesničkog izražavanja nego i materijal, Živković insistira na poetičkoj činjenici da je tek u signalističkom stvaralaštvu jezik postao vidljiv u pesmi. A to otkrivanje nove dimenzije jezika jeste jedan od načina da sama reč nadiđe krizu u njenom suočenju sa takvim alternativama kao što su belina i ćutanje ili sveopšta redundanca. Ta pitanja za Živana Živkovića nisu bili akademska i teorijska već ona sržna koja dotiču samu smislenost bavljenja pesničkom umetnošću.
(Objavljeno u Internacionalnoj reviji Signal br. 15-16-17, Beograd, 1997)
No comments:
Post a Comment