Jovan Pejčić
Vreme stoji, čovek prolazi, Oni koji znaju, Stari, uče: misli, reci, postupci, dela, energija ličnosti, zavet bića – ako ih je bilo – imaju snagu Vremena. Ostaju.
O toj mudrosti Starih razmišljam nad knjigama Živana Živkovića. Sve su tu, od prve do osme. I sve su, osim poslednje – Gost sa Istoka, koju mi je, odmah po izlasku, poslao izdavač – s autorovim posvetama. Na jednoj od njih potpisan sam kao recezent:
Reč i smisao. Naslov-signal, rekao bih programski naslov: njegov sklop, sva je prilika, izražava suštinu Živkovićevoga rada na književnosti, put i pravce njegovih istraživanja.
Dok ponovo, jednu za drugom, prelistavam Živkovićeve knjige, potvrđuje mi se davnašnje saznanje da, u stvari, nema discipline književnoga znalstva u kojoj se on nije ogledao. Kritika, istorija i teorija književnosti u njegovim su radovima otpočetka na zajedničkom poslu: u literarnom prikazu (knjiga Sedmi pečat, Novi Sad 1988) jednako kao u studiji (knjiga Izazovi avangarde, Beograd 1986) i monografiji (knjiga Signalizam, Paraćin 1994). Ni prva, četvrta, sedma i osma Živkovićeva knjiga (Orbite signalizma, Beograd 1985; Svedočenja o avangardi, Beograd 1992); Od reči do znaka, Beograd 1996; Gost sa Istoka. Ogledi o haiku poeziji, Niš 1996) ne izlaze iz opisanog kruga. Živković, jednom reci, spada medu poslenike koji književnost doživljavaju - integralno, a stvar razumevanja i tumačenja književnosti - kompleksno.
Knjiga Reč i smisao (koja nije Živkovićevo glavno delo; glavni njegov spis je obimna monografija o signalizmu) odražava upravo taj kvalitet njegovoga analitičkoga teorijskog bavljenja književnošću.
Delo je zamišljeno kao zbirka ogleda heterogenog tematskog i kritičkog opredeljenja. Istraživački raspon kreće se od teorijsko-leksikografske obrade izvesnih aktualnih naučno literarnih problema, utemeljuje se opširnim radovima o Konstantinovićevom osmotomnom „rečniku srpske poezije dvadesetog veka“ i voluminoznom Rečniku književnih termina (izrađenom pod redaktorskim nadzorom Dragiše Živkovića), zatim se pomera prema strogo genološkim proučavanjima pesničkih mikro oblika, širi se određenim sintetičkim opitima usmerenim na utvrđivanje semantike i morfologije jednoga kruga kriptičnih lirskih motiva, obuhvata nekolike izazovne istorijsko-poetičke teme, na primeru nemaloga broja savremenih srpskih pesnika i pripovedača pruža obrazac književnoga i kritičko-teorijskog portretisanja, da bi se, na kraju, ovaj raspon zaokružio žanrom literarne mikroanalize i hermeneutičkog zapisa.
Dajući na ovaj način (apstraktno?) sadržaj knjige Reč i smisao, hteo sam da naznačim (ako je već ne opisujem) svu širinu literarno naučnih interesovanja Živana Živkovića, utoliko pre što mi se čini da baš u ovim tekstovima do najdubljeg izražaja dolaze ne samo Živkovićeva kritičko teorijska shvatanja i pojmovi, nego i njegova koncepcija literarnog umetničkog dela, estetskog fenomena kao takvog.
Ta shvatanja i ova koncepcija počivaju, nema sumnje, na temeljnom poznavanju moderne nauke o književnosti, kako u metodološkom tako i u metodičkom smislu.
Naravno, to najmanje znači da su Živkovićevi ogledi (da su njegove knjige, ili brojni članci i prikazi – koji su zasad rasuti po časopisima i listovima) neka suvoparna akademska literatura. Oni to nisu već i zato što su u svima Živkovićevim tekstovima podjednako prisutni problemski tretman gradiva i kulturno-istorijski (kontekstualan) pristup, racionalan analitički postupak i intuitivno kritičko ozarenje.
(Objavljeno u Internacionalnoj reviji Signal br. 15-16-17, Beograd, 1997)
No comments:
Post a Comment